بررسی معیارهای ارزیابی میراث مستند در برنامه حافظه جهانی یونسکو جهت شناسایی مولفه های موردنظر برای ثبت آثار مستند ایرانی: ارائه یک دستورالعمل پیشنهادی

میراث مستند بشری، بخش وسیعی از حافظه، میراث و منابع اطلاعاتی هر کشور شمرده می شود. این میراث در حقیقت معرف حافظه جمعی مردم دنیا است و در برقراری ارتباط میان گذشته وحال، وترسیم آینده ازاهمیت حیاتی برخوردار است.این حافظه بسیارحساس وشکننده بوده درپاره ای موارد، درمعرض فراموشی، فرسودگی، غفلت یاسایرعوامل طبیعی و غیر طبیعی قرار گرفته است. یونسکو به عنوان سازمانی بین المللی و پیشقدم در راه حفظ هویت های فرهنگی، برنامه ای با عنوان میراث مستند حافظه جهانی جهت شناسایی، حفظ و معرفی آثار، آغاز نموده و در راستای اهداف خود ثبت جهانی آثار مستند کشورها را در دستور کار خود قرار داده است. هر دو سال یک بار، هر کشور می تواند دو اثر را بر اساس معیارهای معرفی شده از جانب این برنامه برای ثبت در فهرست حافظه جهانی به یونسکو پیشنهاد دهد. کمیته ملی ایران نیز برای امنیت و حفظ این میراث، تدوین دستورالعمل هایی لازم برای انتخاب آثار برتر جهت ثبت در حافظه ملی و حافظه جهانی مطابق با اصول و ضوابط برنامه حافظه جهانی؛ گردآوری اطلاعات مربوط به آثار قابل طرح در این حافظه را مورد توجه قرار داده است اما علی رغم در نظر گرفتن چنین وظایفی، تاکنون این کمیته دستورالعملی مستند در زمینه نحوه شناسایی ویژگی های آثار مستند کشور جهت ثبت ارائه نکرده است؛ با شناسایی مولفه ها و عناصر این معیارها امکان سنجش میزان اهمیت هر یک از آثار برای سایر نهاد های دولتی و غیر دولتی (موزه ها، کتابخانه ها، آرشیوها، مجموعه های شخصی، مراکز اطلاع رسانی) امکان پذیر خواهد بود. هدف از این پژوهش، شناسایی مولفه های تشکیل دهنده 8 معیار مطرح شده از طرف کمیته برنامه حافظه جهانی (iac) برای دو دسته از آثار مستند ایرانی (نسخه های خطی و عکس های تاریخی دوره قاجار) و سنجش میزان اولویت و اهمیت هر یک از آن ها از دیدگاه صاحب نظران و متخصصان این حوزه هاست. این پژوهش به روش سند پژوهی، مصاحبه و با کمک فن دلفی انجام گرفته است. جامعه پژوهش حاضر مولفه های معیارهای ارزیابی دو دسته آثار مستند انتخاب شده می باشند که توسط 20 نفر از متخصصان پاسخ داده شده است. نتایج این پژوهش در دو بخش معیارهای مطلق ونسبی حاصل شد؛ بررسی های این پژوهش نشان می-دهد که مهم ترین توجه در انتخاب آثار مستند، معیارهای مطلق است؛ در زیر مجموعه معیارهای مطلق، در نسخه های خطی برای معیار اصالت 32 مولفه و در عکس های تاریخی 18 مولفه، و برای معیار اهمیت جهانی، منحصربه فرد بودن و غیر قابل جایگزین بودن، 8 مولفه در نسخه های خطی و 5 مولفه در عکس های تاریخی به دست آمد که همگی تأیید شدند. در نهایت 75 مولفه برای ارائه دستورالعمل پیشنهادی جهت انتخاب نسخه های خطی و 50 مولفه برای ارائه دستورالعمل پیشنهادی جهت انتخاب عکس های تاریخی ایران (دوره قاجار) ارائه گردیده است.